De Netcongestiecrisis
Nederland staat voor een paradoxale uitdaging in zijn energietransitie: hoe succesvoller we zijn in het uitrollen van hernieuwbare energie, hoe meer we ons elektriciteitsnetwerk belasten. Dit fenomeen, bekend als netcongestie, is uitgegroeid tot het belangrijkste knelpunt in onze ambities voor hernieuwbare energie. Hierin lopen we voorop ten opzichte van andere Europese markten.
In grote delen van het land heeft het elektriciteitsnet zijn capaciteitsgrenzen bereikt. Voor energieproducenten en -consumenten betekent dit dat het steeds moeilijker wordt om nieuwe of grotere aansluitingen op het elektriciteitsnet te verkrijgen (Monitor RES 2024). De gevolgen zijn verstrekkend: vertraagde woningbouwprojecten, uitgestelde bedrijfsuitbreidingen en – cruciaal voor onze energietransitie – stilgevallen projecten voor hernieuwbare energie.
De oplossing ligt echter mogelijk niet in het simpelweg uitbreiden van het net, maar in het fundamenteel heroverwegen van hoe we ons energiesysteem organiseren door middel van lokale energie hubs.
De Omvang en Impact van Netcongestie
Volgens de Monitor RES 2024 treft netcongestie nu bijna elke regio in het land. De impact verschilt per locatie – in Zuid-Holland en Zeeland is voornamelijk de energieconsumptie beperkt, terwijl in Groningen, Friesland, Drenthe en Overijssel de beperkingen per gebied verschillen.
Deze wijdverspreide congestie heeft een diepgaand effect op onze ambities voor hernieuwbare energie. De Monitor RES 2024 meldt dat "de pijplijn van nieuwe zonne- en windenergie projecten opdroogt." Hoewel de bestaande capaciteit voor hernieuwbare energie blijft groeien, wordt de ontwikkeling van nieuwe projecten steeds meer belemmerd door de onmogelijkheid om aan te sluiten op het net.
Waarom Traditionele Netuitbreiding Alleen Niet Volstaat
De conventionele reactie op netcongestie is het uitbreiden van de infrastructuur. Inderdaad zal het elektriciteitsnet in de komende jaren in het hele land versterkt en uitgebreid moeten worden. Deze aanpak alleen is echter ontoereikend om verschillende redenen:
1. Tijdsuitdagingen: Netuitbreidingsprojecten duren doorgaans 5-10 jaar om te voltooien. Volgens de Monitor RES 2024 zal ongeveer een kwart van de geplande investeringen mogelijk niet voor 2030 worden afgerond vanwege langdurige vergunningsprocedures, materiaaltekorten en personeelstekorten.
2. Ruimtelijke beperkingen: Zoals opgemerkt in het Nationaal Plan Energiesysteem (NPE), "Het toekomstige energiesysteem zal een merkbaar grotere claim leggen op de ruimte, bovengronds en ondergronds, op land en op zee – naast allerlei andere groeiende ruimteclaims."
3. Economische inefficiëntie: Het bouwen van infrastructuur om piekcapaciteit te accommoderen die zelden wordt gebruikt, is economisch inefficiënt.
Zoals het NPE het treffend beschrijft, zijn we "aan het verbouwen terwijl de winkel openblijft". We moeten ons energiesysteem transformeren terwijl we een continue energievoorziening garanderen.
De Opkomst van Lokale Energie Hubs
Het NPE introduceert een overtuigende alternatieve benadering: de ontwikkeling van lokale energie hubs. Zoals beschreven in het plan: "Het oude energiesysteem is centraal georganiseerd. Opwekking kwam van grotere kolen- of gascentrales en werd getransporteerd naar plaatsen waar het werd gebruikt. In de toekomst zal een groot deel van de energie nog steeds centraal worden opgewekt op zee of in de kuststreek en naar land worden getransporteerd, maar een deel zal ook decentraal worden opgewekt, via zonne- en windparken, zonnepanelen op daken, geothermische energie en andere gedecentraliseerde bronnen."
Smart Energy HUBs vertegenwoordigen een nieuw paradigma in ons energiesysteem. In plaats van uitsluitend te vertrouwen op gecentraliseerde opwekking en distributie, creëren ze lokale ecosystemen waar energie wordt opgewekt, opgeslagen en verbruikt binnen een afgebakend gebied. Door lokale opwekking, opslagoplossingen en flexibele verbruikspatronen intelligent te koppelen, kunnen deze hubs de afhankelijkheid van het centrale net aanzienlijk verminderen.
Het NPE ondersteunt deze aanpak expliciet: "Door decentrale opwekking slim te koppelen aan decentraal gebruik, kan het centrale energiesysteem worden ontlast. De overheid richt zich daarom – naast de ontwikkeling van het centrale energiesysteem – ook op slimme decentrale energiesystemen, bijvoorbeeld in de vorm van energie hubs."
De Systemische Voordelen van Lokale Energie Hubs
Energie hubs bieden verschillende belangrijke voordelen:
1. Netontlasting: Door lokale vraag en aanbod in balans te brengen, verminderen ze piekbelastingen op het net, wat congestie verlicht zonder massale infrastructuurinvesteringen te vereisen.
2. Verhoogde weerbaarheid: Door de afhankelijkheid van het centrale net te verminderen, kunnen ze blijven functioneren tijdens stroomstoringen of leveringsonderbrekingen.
3. Hogere integratie van hernieuwbare energie: Door energie te gebruiken wanneer en waar deze wordt geproduceerd, minimaliseren energie hubs transmissieverliezen en maximaliseren ze het gebruik van variabele hernieuwbare bronnen.
4. Kostenefficiëntie: Het NPE benadrukt dat "door transport te beperken, transportverliezen worden beperkt. Daarom kiest de overheid ervoor om vraag en aanbod waar mogelijk dicht bij elkaar te organiseren."
5. Lokale waardecreatie: Energie hubs "bieden kansen voor burgers en bedrijven, zoals de mogelijkheid van (financiële) participatie om te profiteren van voordelen (zoals een lagere energierekening en meer controle) en sociale voordelen."
Commercieel Vastgoed als Natuurlijke Energie Hubs
Commercieel vastgoed is ideaal gepositioneerd om te functioneren als energie hub. Deze locaties beschikken typisch over aanzienlijke dakruimte en parkeerterreinen die kunnen worden benut voor energieopwekking zonder hun primaire functies in gevaar te brengen. Hun energieverbruikspatronen zijn relatief voorspelbaar, wat het gemakkelijker maakt om vraag en aanbod in balans te brengen.
Carports met zonnepanelen vormen een bijzonder effectief onderdeel van deze aanpak. Door zonnepanelen te integreren met parkeervoorzieningen, genereren ze hernieuwbare energie terwijl de parkeerfunctie behouden blijft. Dit multifunctionele ruimtegebruik sluit perfect aan bij de nadruk van het NPE op "kijken of energiegebruik voor energie mogelijk is in combinatie met andere functies."
De Monitor RES 2024 merkt op dat "met een meer geïntegreerde benadering van het regionale energiesysteem, kansen voor synergie tussen energieopwekking, natuur en landschap" kunnen worden gerealiseerd. Solar carports belichamen deze geïntegreerde aanpak, waarbij energieopwekking wordt gecombineerd met praktisch landgebruik.
Parkeerterreinen met zonnepanelen bieden uitstekende koppelkansen door duaal grondgebruik en goed ruimtegebruik. Of het nu gaat om houten carports, stalen carports of pergola solar overkappingen, deze constructies maken optimaal gebruik van beschikbare ruimte. Zonne-energie leverende parkeerterreinen kunnen worden uitgerust met EV-laadpunten, waardoor ze een complete oplossing bieden voor duurzame mobiliteit.
Beleid en Regelgevingsontwikkelingen
Het regelgevingslandschap evolueert om de ontwikkeling van energie hubs te ondersteunen. Het NPE kondigt de lancering aan van een "Programma Stimulering Energie Hubs" dat "meerdere energie hubs zal realiseren door hun ontwikkeling lokaal te ondersteunen, door kennis te ontwikkelen en uit te wisselen, en door waar nodig knelpunten weg te nemen."
Daarnaast is de nieuwe Energiewet "gericht op het faciliteren van bottom-up initiatieven waarbij verschillende vormen van het energiesysteem lokaal meer mogelijkheden kunnen krijgen." Dit omvat erkenning van energiegemeenschappen en de mogelijkheid van energiedeling.
Het Landelijk Actieprogramma Netcongestie (LAN) voert talrijke acties uit die flexibel gebruik van het elektriciteitsnet mogelijk maken en stimuleren. Deze regelgevingsveranderingen creëren nieuwe kansen voor commerciële vastgoedeigenaren om actief deel te nemen aan het energiesysteem.
De Regionale Energiestrategieën (RES) en de Subsidieregeling Coöperatieve Energieopwekking (SCE) bieden belangrijke kaders en stimulansen voor lokale energieprojecten, waaronder zonnepanelen op parkeerterreinen.
Praktische Stappen naar een Lokale Energie Hub
Voor commerciële vastgoedeigenaren die geïnteresseerd zijn in het ontwikkelen van energie hubs, kunnen verschillende praktische stappen worden overwogen:
1. Energieopwekking: Installeer systemen voor hernieuwbare energie die zijn geoptimaliseerd voor lokale verbruikspatronen, zoals zon-PV boven parkeerplaatsen of een parkeergarage met PV dak.
2. Opslagoplossingen: Implementeer batterijopslag om overtollige opwekking vast te leggen voor gebruik tijdens piekvraag of perioden met lage productie.
3. Slim energiebeheer: Zet intelligente systemen in die energiestromen kunnen monitoren, voorspellen en optimaliseren.
4. Flexibel verbruik: Identificeer processen of systemen die hun energiegebruik kunnen aanpassen op basis van beschikbaarheid.
5. Samenwerking: Verken partnerschappen met naburige eigendommen om grotere, efficiëntere energiegemeenschappen te creëren.
Multifunctionele oplossingen zoals overkappingen met zonnepanelen kunnen in deze context bijzonder waardevol zijn. Ze genereren zonnestroom terwijl de parkeerfunctie van het terrein behouden blijft, mogelijk met integratie van waterbeheerkenmerken en het creëren van kansen voor biodiversiteitsverbetering – allemaal zonder extra land te vereisen.
Conclusie: Van Uitdaging naar Kans
Netcongestie vertegenwoordigt een van de meest significante uitdagingen voor onze energietransitie, maar dient ook als katalysator voor innovatie. Door onze benadering van energie te heroverwegen – verschuivend van een gecentraliseerd, eenrichtingssysteem naar een geïntegreerd netwerk van lokale energie hubs – kunnen we deze uitdaging omzetten in een kans.
Voor commerciële vastgoedeigenaren is de boodschap duidelijk: het toekomstige energiesysteem zal degenen belonen die een actieve rol spelen. Door het potentieel van uw vastgoed als energie hub te verkennen – door energie op te wekken, op te slaan en intelligent te beheren – kunt u waarde creëren en tegelijkertijd bijdragen aan een duurzamere energietoekomst.
Referenties
EZK (2023). Nationaal Plan Energiesysteem. Den Haag: Ministerie van Economische Zaken en Klimaat.
PBL (2024). Monitor RES 2024. Een voortgangsanalyse van de Regionale Energiestrategieën. Den Haag: Planbureau voor de Leefomgeving.
.webp)
